وام بدون بهره امروز به یک نیاز دست نیافتنی تبدیل شده است. البته هنوز هم می‌توان از این گونه تسهیلات بهره برد اما برای این کار باید کمی صورت مسئله را شفاف کنیم.
وام بدون بهره در زبان عامیانه همان قرض دادن پول است. با این تفاوت که این قرض را به مرور و در قسط های منظم برگردانیم. اما وقتی از دوستان و آشنایانمان قرض می‌گیریم معمولاً انتظار دارند پول را یکجا و در زمان مشخصی برگردانیم. بنابراین رو به مجموعه های مالی بزرگ تر می‌آوریم تا بتوانیم علاوه بر گرفتن قرض آن را به مرور و در قسط های مشخص و مدت زمان بلندتر پس بدهیم. این مجموعه ها می‌توانند بانک ها و موسسات مالی واعتباری یا صندوق های خانوادگی و دوستانه باشند.
تا اینجا مشخص کردیم وقتی از وام بدون بهره صحبت می‌کنیم دقیقاً چه انتظاری داریم. حالا باید ببینیم در شرایط اقتصادی و قوانین مالی کشور تا چه حد رسیدن به چنین وامی ممکن است. در ادامه درمورد این قوانین و نهادهای مالی که می‌توانیم از آن‌ها وام بدون بهره بگیریم صحبت می‌کنیم.
تفاوت بهره و کارمزد در وام
بهره چیست؟
بهره وام به مبلغی گفته می‌شود که قرض دهنده پول به عنوان مازاد بر مبلغ اصل پول دریافت می‌کند. این بهره در نظام های مالی یک عرف است و دلیل آن هم مشخص است. صاحب پول در نظر می‌گیرد که اگر این مبلغ را در اختیار داشت، می‌توانست چقدر آن را افزایش دهد. البته این عدد هم در هر بازار عرف مشخصی دارد. مثلاً شخصی که در بورس سرمایه‌گذاری می‌کند براساس سود سالانه ای که می‌توانسته با پول خود در بورس کسب کند، بهره می‌گیرد.
حداکثر نرخ بهره بانکی هر کشور معمولاً توسط بانک مرکزی همان کشور تعیین می‌شود. یعنی بانک‌ها نمی‌توانند وام یا تسهیلاتی با بیش از نرخ بهره مصوب بانک مرکزی اعطا کنند. در عین حال برخی بانک ها اقدام به دادن تسهیلات با بهره ای کمتر از بهره مصوب می‌کنند تا امکانات مالی را در اختیار مشتریان و اقشار مختلف جامعه قرار دهند.
کارمزد چیست؟
در کنار مفهوم بهره، مفهوم کارمزد را داریم. کارمزد به معنی هزینه‌هایی است که بانک یا نهاد مالی وام دهنده برای کارهای اداری متحمل می‌شود تا وام به دست ما برسد. در حقیقت کارمزد هزینه عملیات حسابداری و مدیریت وامی است که دریافت می‌کنیم. پس حالا می‌دانیم، یک وام با نرخ بهره ۴٪ با وامی که ۴٪ کارمزد بابت اهدای وام دریافت می‌کند متفاوت است.
در حال حاضر حداکثر نرخ بهره مصوب بانک مرکزی ایران برای وام های بانکی و موسسات مالی و اعتباری ۱۸درصد است.
البته حتماً باید حواسمان به این نکته باشد که تمامی بهره های بانکی در جهان با فرمول سود مرکب محاسبه می‌شوند.
در جدول زیر نگاهی به انواع تسهیلات بانک ها و صندوق های کشور در سال 1400 همراه با میزان بهره دریافتی توسط آن‌ها خواهیم نمود:
| کل مبلغ پرداختی | کل سود وام | هزینه فرصت مسدودی | قسط وام | سقف وام | نوع ضمانت | حداکثر زمان بازپرداخت | نیاز به سپرده | سود | مجموعه |
| 64,995,000 تومان | 15,074,312 تومان | 2,032,826 تومان | 1,807,620 تومان | 50 میلیون | ضامن رسمی | 36 ماه | * | 18 % | کارت اعتباری ویژه فرهنگیان بانک دی |
| 323,920,000 تومان | 145,215,590 تومان | 74,622,686 تومان | 57,535,936 تومان | 200 میلیون | ضامن رسمی سند ملک |
60 ماه | * | 24 % | وام نقدی بانک کارآفرین |
وام قرض الحسنه بانکی
بانک ها می‌توانند با در نظر گرفتن شرایط مشتریان وام‌هایی با نرخ بهره کمتر از نرخ بهره مصوب بانک مرکزی اعطا کنند. در حال حاضر برخی بانک ها مثل صادرات با پذیرفتن سپرده بسته به میزان ماه های خواب پول درصدی از مبلغ سپرده را به عنوان وام قرض الحسنه، با بهره سالانه ۴٪ وام می‌دهند. این وام ها در دسته وام‌های کم بهره بانکی بانکی قرار می‌گیرند. توجه داشته باشیم که این وام ها همچنان وام با بهره هستند.
با توجه به آنچه گفته شد می‌شود فهمید که در شرایط کنونی چیزی به اسم وام بدون بهره بانکی نداریم و آنچه به عنوان وام قرض الحسنه بانکی مطرح می‌شود همان وام های کم بهره هستند. در حال حاضر حداقل بهره در نظام بانکی کشور ۴٪ است.
همچنین بخوانید: سود سپرده سالانه و نرخ بهره وام
قرض الحسنه همان وام بی بهره
تا اینجا تفاوت وام بدون بهره در ذهن ما و وام بدون بهره بانکی را شفاف کردیم. با این اوصاف آیا باید از خیر وام بدون بهره بگذریم؟
اگر به دنبال چنین وامی از طرف بانک هستیم یک آرزوی دست نیافتنی است. اما همچنان می‌توانیم به گرفتن وام بی بهره امیدوار باشیم. دو بانک قرض الحسنه مهر ایران و بانک قرض الحسنه رسالت به متقاضیان وام که شرایط لازم را داشته باشند وام بدون بهره می‌دهند. البته هر دو بانک مبلغ ۴٪ را به عنوان کارمزد وام دریافت می‌کنند. این مبلغ را نباید با بهره اشتباه بگیریم. چرا که این مبلغ در ابتدای دریافت وام به عنوان کارمزد به صورت مجزا دریافت می‌گردند. این در حالی است که وقتی بهره وام می‌پردازیم این بهره روی اقساط ما تقسیم می‌شود و همزمان با بازپرداخت اصل پول سود آن را هم می‌پردازیم. این وام ها بیشتر به وام های قرض الحسنه معروف هستند. در حقیقت این وام ها نزدیک ترین حالت به چیزی است که در گذشته در فرهنگ ما به نام قرض الحسنه رایج بوده است.
در فرهنگ قرض الحسنه دوستان و آشنایان یا اعضای یک محل با تشکیل یک بانک کوچک، اقدام به پس انداز گروهی می‌کردند. به این ترتیب می‌توانستند به کسانی که نیازمند و مورد اعتماد صندوق بودند پول قرض بدهند و آن شخص به مرور آن را برگرداند.
حتماً فکر می‌کنید یک صندوق چقدر می‌تواند بزرگ باشد و وام بدهد؟ وقتی به تاریخچه بانک رسالت نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم این بانک یکی از همین صندوق ها بوده و به مرور با افزایش اعضا و سرمایه تبدیل به یک بانک شده است.
اصولاً رسالت بانک های قرض الحسنه، دوری از ربا و بهره است. به شکلی که افراد نیازمند هم بتوانند از تسهیلات بانکی بهره مند شوند.
صندوق های قرض الحسنه
شاید در میان ما کسانی باشند که نتوانند مدارک مورد نیاز دریافت وام بانکی را فراهم کنند. به نظر می‌رسد در این شرایط چنین افرادی باید قید گرفتن وام بدون بهره را بزنند. اگر شرایط استفاده از وام بانک های قرض الحسنه را ندارید نگران نباشید. صندوق های قرض الحسنه زیادی در کشور فعالیت می‌کنند. این صندوق ها همانطور که در بالا هم به اختصار بیان شد، به اعضای خود و متقاضیان وام، تسهیلات بدون بهره می‌دهند. این صندوق ها معمولاً در شرکت ها، مساجد، اهالی محل یا خانواده ها شکل می‌گیرند. برای گرفتن چنین وامی ابتدا باید تعدادی از این صندوق ها را که احتمال می‌دهید به شما وام می دهند را پیدا کنیم. بنابراین بهتر است با پرس و جو در محل یا اعضای خانواده اول نزدیک ترین صندوق ها را امتحان کنیم. برخی از این صندوق های قرض الحسنه برای دادن وام از ما می‌خواهند عضو صندوق شویم و حق عضویت پرداخت کنیم. برخی دیگر نیز تنها با تأیید یک معرف به ما وام قرض الحسنه بی بهره می‌دهند.
وام قرض‌الحسنه خانوادگی
در نهایت اگر به هیچ کدام از منابع فوق دسترسی نداریم یا روش‌های بالا را نمی‌پسندیم می‌توانیم خودمان اقدام به راه اندازی یک صندوق قرض الحسنه خانوادگی کنیم. در این حالت می توانیم در مواقع لزوم از صندوق خودمان وام بدون بهره بگیریم و اقساطش را متناسب با شرایط مالی مان تنظیم کنیم. علاوه بر این ایجاد چنین صندوقی می‌تواند به دیگر اعضای خانواده و دوستانمان کمک کند. بدین ترتیب آن ها هم با دریافت وام قرض الحسنه بی بهره می‌توانند از مزایای آن بهره ببرند. هرچند خصوصاً در سال های آغازی نباید توقع پرداخت وام های با مبالغ بالا از این صندوق ها داشته باشیم.
البته ایجاد یک صندوق وام خانگی چالش های زیادی به همراه دارد. مثلاً همراه کردن اعضای خانواده یا پیدا کردن افراد مورد اعتماد برای ایجاد صندوق کار چندان ساده ای نیست. از طرفی هم پایبند بودن اعضا در پرداخت به صندوق شرط لازم ایجاد چنین صندوق های وام خانگی است. با این همه همانطور که گفته شد، بانک قرض الحسنه رسالت یکی از همین صندوق ها بوده و به تدریج تبدیل به بانک شده است. به هرحال برای ایجاد ساخت یک صندوق خانوادگی بزرگ در کنار صبر باید شرایط رشد یک صندوق وام خانوادگی را رعایت کنیم.
کلام آخر
احتمالا شما هم به این نتیجه رسیده اید که این روزها وام بدون بهره، به جواهری نایاب تبدیل شده است. در این شرایط اگر دستتان رسید از وام های کم بهره بانکی استفاده ببرید. اگر هم جزء خواص نبودید با کمک مؤسسات قرض الحسنه یا با تشکیل گروه های خانوادگی می‌توانید به وام بی بهره دست یابید.