قرض‌الحسنه در اسلام دارای مرتبه بالایی است. دلیل این جایگاه به دلیل اخلاقی بودن کار قرض‌الحسنه در عرصه جامعه است. جایگاه اخلاقی قرض‌الحسنه در اسلام به شکلی است که تاثیر خود را بر جنبه‌های زندگی اقتصادی، فردی و اجتماعی افراد باقی می‌گذارد. سنت نیک قرض‌الحسنه یادگار بزرگ پیامبر (ص) و اهل بیت اوست. این سنت نیک می‌تواند سرچشمه بسیاری از اعمال نیک و پاداش‌های مادی و معنوی آن باشد.
قرض‌الحسنه از دیدگاه قرآن کریم
قرض‌الحسنه در چهارده آیه از سوره‌های متفاوت تکرار شده است. نکته‌ای که در تمامی این آیات وجود دارد، این است که خداوند متعال خودش را به عنوان قرض‌گیرنده معرفی می‌کند. این موضوع در حالی است که قرض‌الحسنه به نیازمندان جامعه قرض داده میشود.
خداوند با ذکر نام خود به عنوان قرض‌گیرنده به نوعی اهمیت قرض‌الحسنه را نزد خود بیان داشته است. این تعبیر به گونه‌ای اهمیت قرض دادن و انفاق را برجسته می‌کند. از سوی دیگر از منت گذاشتن بر سر قرض‌گیرنده و خودخواهی قرض‌دهنده جلوگیری می‌کند.
البته در منظر قرآن کریم این که قرض‌گیرنده از قرض نیک قدرانی نکرده و دست به ناسپاسی بزند توصیه نشده. فرد قرض‌گیرنده نیز باید کمال تشکر را داشته باشد، چرا که فرد قرض‌دهنده بدون چشم‌داشت مال خود را بدون کسب سود برای قرض‌الحسنه اهدا کرده است.
چرا قرض‌الحسنه تا این حد در دین اسلام دارای اهمیت است؟
دین مبین اسلام، دین اخلاق و انسانیت است. یکی از راه‌های دستیابی به انسانیت، توجه به نیازهای آحاد جامعه و تلاش برای رفع آن است. هر کسی که خود را مسلمان می‌داند، نمی‌تواند به گرفتاری‌های هم‌نوع خود بی تفاوت باشد. قرض‌الحسنه انسان را از خودبینی و خودخواهی نجات می‌دهد. این عمل روحیه هم‌دوستی را در انسان زنده کرده و باعث رشد فضیلت‌های اخلاقی در جامعه میشود.
دین اسلام قرض‌الحسنه را به عنوان یک راه حل مناسب برای گره‌گشایی از مشکلات نیازمندان قرار داده است. در قرض‌الحسنه علاوه بر رفع گرفتاری قرض‌گیرنده، تذهیب روانی و تربیت نفس قرض‌دهنده نیز در نظر گرفته شده است.
قرض‌الحسنه نقش ویژه‌ای در برطرف کردن مسائل مالی مسلمانان و خودسازی آنان دارد. بر همین اساس در نظام اخلاقی دین اسلام تاکید ویژه‌ای بر آن شده است.
صدمه‌ای است که ترک اعمال خیریه بر بدنه جامعه وارد می‌کند گاه غیر قابل جبران است. همین موضوع از دیگر مواردی است که سبب جایگاه ویژه قرض‌الحسنه نزد اسلام شده. در ادامه به بررسی آثار قرض‌الحسنه از دید قرآن کریم می‌پردازیم.
پاداش اخروی
یکی از انگیزه‌هایی که می‌تواند امر قرض‌الحسنه را در جامعه رواج دهد، پاداشی است که در قرآن برای ذکر شده است.
رفع نیازهای مومنان
در بسیاری از مواقع، افراد با دریافت وام قرض‌الحسنه گره از مشکلاتشان گشوده میشود. رفع این مشکلات باعث ارتقای سطح زندگی این افراد را نیز با خود به همراه دارد.
اهمیت این موضوع تا حدی است که امام جعفر صادق در یکی از احادیث خود فرموده:
«برآوردن نیاز مومن نزد خداوند محبوب‌تر است از بیست حج که در هر یک صد هزار انفاق شود.»
تقویت اخلاق الهی
قرض‌الحسنه یکی از راه‌های مناسب برای تمرین نفس و تقویت سخاوت است. با ترویج قرض‌الحسنه، حرص مال دنیا در فرد کاهش پیدا کرده و روحیه نوع‌دوستی در او تقویت پیدا می‌کند.
بازگشت سرمایه
یکی از محاسن قابل توجه‌ای که قرض‌الحسنه دارد، بازگشت سرمایه به صاحب آن است. در مواردی مانند صدقه دادن که با هدف گره‌گشایی از مشکل افراد داده میشود، بازگشت سرمایه وجود ندارد. اما در قرض‌الحسنه صاحب قرض می‌تواند این اطمینان را داشته باشد که مال او به وی بازگشت داده شود.
فقه‌های دین اسلام نیز با بیان جمله «القراض افضل من الصدقه» برتری قرض‌الحسنه را بر صدقه بیان کردهاند.
تقویت روحیه کارورزی در جامعه
یکی از آثار اجتماعی قرض‌الحسنه به کار افتادن نیروی کار در جامعه است. افرادی که از قرض‌الحسنه استفاده می‌کنند با آگاهی از این که باید این قرض را به صاحب آن پس دهند به کاری مشغول می‌شوند.
تاکید اسلام به قرض‌الحسنه به دلیل حذف ربا
همچنین بخوانید : نقش قرض‌الحسنه در بانکداری اسلامی چیست؟
ربا را می‌توان به عنوان یکی از آفت‌های بزرگ اجتماعی نام برد. ربا سبب میشود سرمایه‌های مردم در راه نادرست به کار بیفتد، همین موضوع سبب سست شدن پایه‌های اقتصادی جامعه میشود. ربا حرص و آزمندی را در جامعه گسترش داده و باعث ترک سنت نیک قرض‌الحسنه میشود.
امام صادق (ع) در یکی از احادیث خود بیان می‌کند: «ربا سبب ترک تجارت مردم میشود. آنان را از حلال دور و به حرام نزدیک می‌گرداند.»
قرآن کریم از ربا به عنوان ظلم یاد می‌کند. چرا که ترویج آن موجب میشود، سرمایه و درآمد دیگران جزئی از اموال رباخوار شده و نابودی سرمایه آحاد جامعه را به دنبال داشته باشد.
از طرف دیگر ربا سبب راکد ماندن نیروی انسانی میشود. با کار نکردن سرمایه‌دار و عادت وی به رباخواری، یکی از چرخه‌های اساسی اقتصاد، یعنی منابع ثروت سرمایه‌دار از کار می‌افتد. قطع شدن این چرخه اقتصادی سبب رکود اقتصادی در جامعه میشود.
امام خمینی (ره) درباره ربا می‌فرماید: «کمتر جایی است که به اندازه ربا در قرآن و سنت به آن اهمیت داده شده باشد و آن را مطرود کرده باشد. نکته‌اش این است که اگر ربا رواج بگیرد، فعالیت کم میشود. یکی از نکاتش این است که در مقابل ربا کار نیست.»
بسیاری از کارشناسان علوم اقتصادی این اعتقاد را دارند که برای در امان ماندن از آفت ربا باید ترویج قرض‌الحسنه را از راه‌هایی مانند وام‌های تولیدی و عمرانی و با به کار بستن قراردادهای اسلامی در قانون عملیات بانکداری بدون ربا استفاده نمود.
قرض‌الحسنه در احادیث و روایات
پس از ظهور دین اسلام واژه قرض در احادیث و روایات متعددی از بزرگان بیان شد. علت آن نیز تبیین دقیق عمل قرض‌الحسنه با معنای درست خود در جامعه اسلامی بود. برای درک درست این واژه و جنبه‌های مختلفی که می‌توان از آن نتیجه گرفت به این احادیث و روایات می‌پردازیم:
امام علی (ع) می‌فرماید :«اگر نیازمنـدی را یـافتی که قـدرت بر دوش نهـادن زاد و توشه‌ات را تـا قیامت دارد و در فردای محشـر که به آن توشه نیازمند شدی، در اختیارت بگذارد، وجودش را غنیمت بدان و زاد و توشه ات را بر دوشـش بگذار و در حالی که قدرت افزودن زاد و توشه را بر دوشـش داری، تـا بتوانی اضـافه کن. چه بسـا با از دست رفتن فرصت،چنین شخصی را به روز دارنـدگی بجویی و نیابی. اگرکسی از تو وام خواست، وامش ده تا در روز تنگدستی‌ات ادا کند»
از این سخن حضرت علی درمی‌یابیم که مسلمان باید از هر فرصتی که برای وی پیش می‌آید، نهایت استفاده را با قرض‌الحسنه از مال خود ببرد. شاید امروز فردی نیاز به کمک مردم نداشته باشد ولی در آینده این چالش برای او ایجاد شود.
اگر فرد زمان دارایی خود از این سنت نیک غفلت نکند در هنگام مشکلاتش از این کمک‌های مالی می‌تواند استفاده کند. حتی اگر در هیچ زمانی به قرض‌الحسنه احتیاج پیدا نکند توشه انفاق او در آخرت میشود.
احکام قرض‌الحسنه در اسلام چگونه است؟
قرض‌الحسنه در اسلام دارای احکام خاص خود است. در اینجا به بررسی این احکام می‌پردازیم:
- عدم نیاز به لفظی خاص: در احکام دین اسلام برای قرض‌الحسنه نیاز به ذکر جمله و حرف خاصی نیست. تنها با پرداخت عملی قرض احکام آن بر قرض‌الحسنه جاری میشود.
- تعیین مقدار مشخص: فقها در منابع مختلف عنوان کردهاند مقدار قرض باید کاملا مشخص باشد. شفافیت در قرض‌الحسنه مانع از ایجاد اختلاف میشود. به همین علت ضروری است که از اندازه قرض به صورت دقیق معلوم شود.
- تنظیم سند: بهتر است در هنگام قرض دادن برای جلوگیری از ایجاد سوتفاهامات بعدی، سندهای مربوط به آن تنظیم شود.
- اقباض: پس از تنظیم سند قرض‌الحسنه باید انتقالات لازم جهت تحویل شی صورت پذیرد. تا زمانی که پول قرض‌الحسنه به فرد تحویل نشود، عمل قرض‌الحسنه محقق نمی‌شود.
- کم ارزش شدن مال قرضی: یکی از مسائلی که در قرض‌الحسنه مطرح میشود، کم ارزش شدن مال قرضی است. به عنوان مثال ارزش ده میلیون تومان در طی دو سال ممکن است تا پنجاه درصد کاهش پیدا کند. در این مواقع بهترین راه مصاله و توافق بین طرفین است. در صورت نرسیدن به توافق می‌توانند از نظرات مرجع تقلید خود استفاده کنند.
- صندوق‌های قرض‌الحسنه خانوادگی: برخی از خانواده‌ها، افراد و دوستان صندوق قرض‌الحسنه‌ای را افتتاح و به نوبت قرعه‌کشی می‌کنند در احکام اسلامی استفاده از این صندوق‌های خانوادگی هیچ اشکالی ندارد.
اپلیکیشن مدیریت آنلاین قرعه کشی خانگی همیان
همیان نرم‌افزاری برای مدیریت آنلاین وام‌های قرض‌الحسنه خانگی است. با استفاده از امکانات این نرم‌افزار شما می‌توانید صندوق قرض‌الحسنه پس‌انداز و یا قرعه‌کشی را در آن مدیریت کنید. در این نرم‌افزار مدیریت آنلاین وام‌های قرض‌الحسنه، مبالغ پرداختی افراد در صندوق پس‌انداز میشود. در صورتی که هر یک از اعضای صندوق نیاز به وام پیدا کند می‌تواند از این صندوق تقاضای وام قرض‌الحسنه کند.
جهت راهنمایی بهتر و نحوه استفاده از این نرم‌افرار به صفحه آموزش نرم‌افزار همیان مراجعه کنید